تاریخچه بیمه های مهندسی

در ایران از اوایل دهه ۴۰ به کمک یکی از شرکتهای بیمه آلمانی بنام ”شرکت بیمه مونیخ ری“ بیمه های مهندسی شروع به فعالیت کرد و اولین بیمه مهندسی در سال ۱۳۴۲ برای سد لتیان صادر گردید.

برای خرید آنلاین بیمه مهندسی کلیک کنید

انفجار دیگهای بخار و بروز صدمات و خسارات شدید به جان و مال اشخاص سبب گردید که استفاده کنندگان از این دستگاهها در سال ۱۸۵۴ میلادی در شهر منچستر انگلیس گرد هم آمده و ”سازمان استفاده کنندگان از دیگهای بخار“ را تأسیس کنند. این سازمان از طریق استفاده از کارشناسان متخصص بطور منظم از دیگهای بخار بازدید میکرد و نظرات مشورتی به استفاده کنندگان ارائه میداد. در سال ۱۸۵۸ اعضاء اقدام به تأسیس ”شرکت بیمه دیگ بخار“ نمودند که نخستین شرکت بیمه در زمینه بیمههای مهندسی بود و پس از آن متعاقباً شرکتهای بیمه دیگری تأسیس گردید. در آلمان نیز در اوایل قرن ۲۰ با صدور اولین بیمه نامه ماشین آلات پیمانکاران عملاً صدور بیمه های مهندسی آغاز شد. در ایران از اوایل دهه ۴۰ به کمک یکی از شرکتهای بیمه آلمانی بنام ”شرکت بیمه مونیخ ری“ بیمه های مهندسی شروع به فعالیت کرد و اولین بیمه مهندسی در سال ۱۳۴۲ برای سد لتیان صادر گردید.

۱-۲ ویژگیهای بیمه‌های مهندسی نسبت به سایر رشته‌های بیمه‌ای

۱) طولانی بودن اکثر پروژه‌ها و به تبع آن مدت در بیمه‌های مهندسی تمام خطر پیمانکاران و تمام خطر نصب که کل دوره اجرای عملیات پروژه را شامل گردیده و براساس مدت مندرج در قرارداد (پیمان) میباشد.

۲) وابستگی کامل تمام رشته‌های بیمه مهندسی به تکنولوژیهای جدید که همراه خود ریسکهای جدید و ناشناخته‌ای بدنبال دارد و درنتیجه ارائه پوششهای جدید بیمه‌ای ضرورت پیدا میکند.

۳) بیمه‌های مهندسی تمام خطر پیمانکاران و تمام خطر نصب دو بخش را شامل میشود، بخش اول پوشش اموال بیمه‌گذار و بخش دوم پوشش مسئولیت جانی و مالی دربرابر اشخاص ثالث، برای سایر بیمه‌های مهندسی نیز میتوان با الحاق کلوز مربوطه مسئولیت جانی و مالی دربرابر اشخاص ثالث را تحت پوشش قرار داد.

۱-۳ نحوه شکل‌گیری پروژه‌های مهندسی

مطالعات مقدماتی (فاز صفر)
تهیه نقشه‌های معماری و تأسیسات (فاز یک)
طراحی و محاسبات (فاز دو)
اجرا و نظارت (فاز سه)

۱-۴ انتخاب پیمانکار

پیمانکار یا پیمانکاران اصلی مورد نظر برای اجرای پروژه یا مستقیم یا از طریق مناقصه توسط کارفرما انتخاب میشوند. اطلاعات مورد نیاز برای ارائه نرخ تقریبی بیمه مهندسی پروژه‌های در دست احداث به پیمانکاران شرکت‌کننده در مناقصه اجرای پروژه‌ها (۵ میم) بشرح زیر میباشد:

۱) موضوع پروژه

۲) محل اجرای پروژه

۳) مبلغ پروژه

۴) مدت پروژه

۵) مالک پروژه (کارفرما)

۱-۵ انواع قرارداد (Contract)

احداث و راه‌اندازی (C)

Construction & Commissioning

تهیه، احداث و راه‌اندازی (PC)

Procurement, Construction & Commissioning

طراحی، تهیه، احداث و راه‌اندازی (EPC)

Engineering, Procurement, Construction & Commissioning

۱-۶ دستاندرکاران اجرای یک پروژه

کارفرما (Principal)

شخصی حقیقی یا حقوقی که مالک و ذینفع واقعی پروژه است.

پیمانکاران اصلی (Main Contractors)

اشخاصی حقیقی یا حقوقی که در اجرای پروژه طرف قرارداد با کارفرما میباشند.

پیمانکاران فرعی (Sub Contractors)

اشخاصی حقیقی یا حقوقی که نامشان در قرارداد با کارفرما ذکر نشده ولی درصورت نیاز برای انجام کارهای خاص توسط پیمانکاران اصلی بکار گرفته شده یا قراردادهای فرعی با آنها منعقد میشود.

مدیر پروژه (Project Manager)

شخصی حقیقی که بمنظور مدیریت اجرای کار و انتقال دستورات از سوی کارفرما به پیمانکار معرفی میشود (هماهنگی های اداری).

رئیس کارگاه (Sight Manager)

شخصی حقیقی دارای تخصص و تجربه لازم که بمنظور سرپرستی اجرای موضوع قرارداد در کارگاه و ارائه گزارشات و صورت وضعیتها از سوی پیمانکار به مهندس مشاور معرفی میشود (هماهنگی های اجرائی).

مهندس ناظر (Supervisor Engineer)

نماینده مقیم کارفرما یا مهندس مشاور در کارگاه برای کنترل و نظارت بر حسن اجرای عملیات توسط پیمانکاران.

تذکر: افراد ذیصلاح ارائه اطلاعات بیمه پروژه‌ها یکی از افراد زیر میباشند:

۱) مدیر پروژه (نماینده کارفرما)

۲) رئیس کارگاه (نماینده پیمانکار اصلی)

۳) مدیر عامل (کارفرما یا پیمانکار اصلی)

۴) مدیر امور مالی (کارفرما یا پیمانکار اصلی)

۵) مشاور امور بیمه‌ای (کارفرما یا پیمانکار اصلی)

۱-۷ ماده ۲۱ شرایط عمومی پیمان

موضوع: حفاظت از کار و شخص ثالث، بیمه کار، مراقبتهای لازم

(الف) پیمانکار از روز تحویل کارگاه تا روز تحویل موقت مسئول حفظ و نگهداری مصالح، تجهیزات، ماشین‌آلات و کارهای موضوع پیمان در مقابل عوامل جوی و سرقت و حریق و مانند اینها می‌باشد.

(ب) پیمانکار مسئول خسارتهای وارد شده به شخص ثالث در محوطه کارگاه است و کارفرما در این مورد هیچ مسئولیتی ندارد.

کارفرما و مشاور می‌توانند دستور توقف بخشی از کار را که دارای ایمنی لازم نیست صادر نمایند و پیمانکار حق مطالبه خسارت در اثر توقف کار را ندارد.

اگر دراثرسهل‌انگاری پیمانکار خسارتی به املاک وتاسیسات مجاور وارد آید، پیمانکارمسئول جبران می‌باشد.

(ج) پیمانکار باید پیش از شروع کار، کارهایی را که در اسناد پیمان تعیین شده در مقابل حوادثی که در اسناد یاد شده مشخص گردیده به نفع کارفرما نزد موسسه‌ای مورد قبول کارفرما، بیمه نماید. بیمه‌نامه‌ها می‌بایست تا تاریخ تحویل موقت اعتبار داشته و درصورت به تعویق افتادن تاریخ تحویل موقت، تمدید گردند. کارفرما هزینه‌های مربوط به بیمه را پرداخت می‌نماید. آن قسمت از هزینه بیمه که مربوط به مدت تاخیر غیر مجاز پیمانکار است به حساب بدهی او منظور می‌گردد. کارفرما باید به نحوی کار را بیمه نماید که خسارت دریافتی برای اعاده کارها به حالت اولیه کافی باشد.

درصورتیکه تکلیف بیمه در اسناد پیمان مشخص نباشد، پیمانکار پیش از شروع کار چگونگی آن را از کارفرما استعلام می‌نماید و کارفرما در مدت ۱۰ روز کارها و حوادث مشمول بیمه را به پیمانکار ابلاغ می‌نماید. اگر کارفرما کار را بیمه نکند، جبران خسارتها به عهده او می‌باشد.

درصورت بروز حادثه، پیمانکار موظف است: اولا” مراتب را فورا” به کارفرما و مشاور و بیمه‌گر اطلاع دهد، ثانیا” طبق دستور کارفرما یا مشاور، کارها را به حالت اولیه بازگرداند. پیمانکار برنامه زمانی انجام کارهای پیشگفته را تهیه و پس از تائید مشاور و کارفرما به اجرا درمی‌آورد. کارفرما مبلغ وصول شده از بیمه‌گر را طبق هزینه تمام شده (مستقیم یا بالاسری) به تدریج تا اعاده کار به حالت اولیه به پیمانکار پرداخت می‌نماید.

(د) پیمانکار موظف است تمام ساختمانها و وسایلی را که متعلق به اوست به هزینه خود بیمه نموده و رونوشت بیمه‌نامه‌ها را به کارفرما تسلیم نماید. ماشین‌آلات و ابزاری را که کارفرما دراختیار پیمانکار می‌گذارد، کارفرما بیمه می‌نماید.

(و) در مواردی که لازم باشد قسمتی از پیاده‌رو یا سواره‌رو موقتا” مسدود شود، پیمانکار باید با کسب مجوز از مقامات محلی، راههای انحرافی که به تائید مشاور رسیده است را ایجاد نماید. کارفرما نیز مساعدت لازم را برای تحصیل مجوزها بعمل می‌آورد. اگر ترتیب هزینه راههای انحرافی در اسناد پیمان مشخص نشده باشد، این هزینه‌ها به عهده پیمانکار است.

(ز) پیمانکار باید انتظامات کارگاه را تامین نماید.

(ح) هرگاه پیمانکار موارد درج شده در این ماده را به انجام نرساند کارفرما آن تعهدات را انجام داده و هزینه آن را به اضافه ۱۵% به حساب بدهی پیمانکار منظور می‌نماید.

۱-۸ بیمه‌نامه موقت (Cover Note)

در برخی از پروژه های مهندسی بدلیل اینکه مدارک درخواستی بیمه‌گر از بیمه‌گذار آماده نبوده و تا زمان تهیه آنها مدت زیادی بطول انجامیده و کار کارشناسی نیز به تأخیر خواهد افتاد، یا اینکه بیمه‌گر بایستی از طریق بیمه‌گران اتکایی نرخ و شرایط را استعلام کند و بیمه‌گران اتکایی نیز شناخت کافی از ریسک ندارند و نیاز به یکسری مدارک و اطلاعات دارند، بنابراین تا زمان گرفتن اطلاعات و مدارک، پروژه در معرض خطر بوده و بدون پوشش بیمه‌ای باقی خواهد ماند. لذا درصورت رضایت بیمه‌گذار از طریق صدور بیمه‌نامه موقت میتوان حداقل پوشش را به بیمه‌گذار ارائه داد و براساس مدت تعیین شده در بیمه‌نامه موقت، حق بیمه‌ای را از بیمه‌گذار دریافت نمود تازمانیکه بیمه‌نامه اصلی صادر گردد.

۱-۹ انواع خطر یا حادثه (Peril / Event / Occurrence)

خطرات طبیعی (Natural Perils / Acts Of God)

خطراتی است که انسان در بوجود آمدن آن نقشی ندارد مانند سیل، زلزله، طوفان، طغیان آب، باران، برف، آتشفشان و …

سایر خطرات (Other Perils / Human Errors)

خطراتی است که انسان در بوجود آمدن آن مؤثر است مانند انفجار، آتش سوزی، سرقت، خرابکاری، سقوط، تصادم، ریزش و …

۱-۱۰ مفهوم تمام خطر در بیمه های مهندسی (All Risks)

یعنی تمام خطرات بجز آنچه صراحتاً در بیمه‌نامه مستثنی شده تحت پوشش میباشد.

۱-۱۱ تعریف کلی بیمه‌های مهندسی

بیمه‌های مهندسی زیر مجموعه بیمه‌های اموال بوده که پروژه‌های درحال ساخت یا سازه‌ها و تأسیسات درحال بهره‌برداری و یا ماشین‌آلات و تجهیزات فنی را تحت پوشش قرار میدهد.

۱-۱۲ تقسیم‌بندی بیمه‌های مهندسی

الف) بیمه‌های دوره احداث (Construction) شامل:

– بیمه تمام خطر پیمانکاران (CAR)

– بیمه تمام خطر نصب (EAR)

ب) بیمه‌های دوره بهره‌برداری (Operation) شامل:

– بیمه تجهیزات و ماشین‌آلات پیمانکاران (CPM)

– بیمه ریسکهای تکمیل شده ساختمانی (CECR)

– بیمه شکست ماشین‌آلات (MB)

– بیمه تجهیزات الکترونیک (EE)

– بیمه فساد کالا در سردخانه (DOS)

– بیمه عیوب اساسی و پنهان ساختمان (LDB)

– بیمه عدم‌النفع ناشی از شکست ماشین‌آلات (MLOP)

۱-۱۳ مدت در بیمه‌های مهندسی (Period):

در بیمه های مهندسی برای پروژه های درحال احداث مدت بیمه نامه برخلاف سایر بیمه ها یکساله نبوده و بستگی بمدت قرارداد و جدول زمانبندی کار دارد، ضمناًً ازآنجائیکه در قرارداد پروژه های درحال احداث مدتی نیز بابت دوره تضمین یا نگهداری که همان تحویل موقت پروژه به کارفرما میباشد درنظر گرفته میشود، دوره مذکور نیز بمدت زمان بیمه نامه افزوده میگردد ولی پوشش بیمه ای در این مدت تمام خطر نمیباشد. در بیمه های مهندسی برای دوره بهره برداری مدت بیمه نامه حداکثر یکسال میباشد که میتواند بسته به تقاضای بیمه گذار تمدید گردد.

۱-۱۴ فرانشیز در بیمه‌های مهندسی (Franchise / Deductible):

فرانشیز سهمی از خسارت است که برعهده بیمهگذار میباشد و رابطهای معکوس با حق بیمه دارد و فلسفه وجودی آن عبارت است از:

1) نفع بیمه‌گذار در پیشگیری از خسارت برانگیخته شود.

۲) عدم توقف فعالیت پروژه درهنگام بروز خسارتهای جزئی که هزینه‌های ناشی از آن برای بیمه‌گذار بعضاً از خود خسارت حادث شده بیشتر میگردد.

۳) در مواقعیکه شناخت کافی از ریسک وجود نداشته باشد تنها با اعمال فرانشیزهای مناسب صدور بیمه‌نامه امکانپذیر خواهد بود.

فرانشیز در بیمه‌های مهندسی معمولاً به اشکال زیر تعیین میگردد:

الف) برای بیمه‌های دوره احداث (تمام خطر پیمانکاران و تمام خطر نصب) و نیز بیمه ریسکهای تکمیل شده ساختمانی:

– حوادث طبیعی ۱۰% هر خسارت در هر حادثه

– سایر حوادث ۱۰% هر خسارت در هر حادثه

– دوره آزمایش ۲۰٪ هر خسارت در هر حادثه

– دوره نگهداری ۱۰٪ هر خسارت در هر حادثه

– ثالث مالی ۱۵% هر خسارت در هر حادثه

ب) برای بیمه‌های دوره بهره‌برداری (سایر بیمه‌های مهندسی):

– خسارت مادی ۱۰% هر خسارت در هر حادثه

تذکر: خسارت کلی درهنگامی است که کل سرمایه مورد بیمه از بین رفته یا هزینه نجات و یا تعمیرات آن بیش از سرمایه مورد بیمه گردد.

ج) در بعضی از بیمه‌های دوره بهره‌برداری یک فرانشیز زمانی نیز وجود دارد که در جای خود توضیح داده خواهد شد.

۱-۱۵ کلوزها در بیمه های مهندسی (Clause / Endorsement)

افزایش دهنده پوشش (با افزایش حق بیمه)

کلوز ۰۰۱ (خرابکاری گروهی)
کلوز ۰۰۳ یا ۰۰۴ (دوره نگهداری ساده یا گسترده)
کلوز ۰۰۶ (هزینه اضافه‌کاری، کار در شب، کار در تعطیلات رسمی و حمل سریع)
و …

کاهش دهنده پوشش (با کاهش حق بیمه)

کلوز ۰۰۹ (استثناء زلزله)
کلوز ۰۱۰ (استثناء سیل و طغیان آب)
کلوز ۰۱۲ (استثناء طوفان و باد)
و …

محدود کننده پوشش (افزایش حدود موجب افزایش حق بیمه خواهد شد)

کلوز ۰۰۵ (حد جدول زمانبندی)
کلوز ۱۰۹ (حد دپوی مصالح پایکار)
کلوز ۲۱۷ (حد کانال روباز)
و …

شرط گذارنده برای پوشش (برداشتن شروط موجب افزایش حق بیمه خواهد شد)

کلوز ۰۰۸ (رعایت آئین‌نامه مقاوم‌سازی در برابر زلزله)
کلوز ۱۰۷ (شرایط مربوط به کمپها و انبارها)
کلوز ۲۰۶ (شرایط مربوط به تجهیزات اطفای حریق)
و ..

فرق کلوزهای دوره نگهداری ساده و گسترده (۰۰۳ و ۰۰۴)

در کلوز ۰۰۳ (دوره نگهداری ساده) فقط خسارات ناشی از عملکرد بیمه‌گذار در دوره نگهداری بمنظور انجام تعهدات خود جهت رفع نواقص کار، تحت پوشش است ولی در کلوز ۰۰۴ (دوره نگهداری گسترده) علاوه بر موارد فوق خساراتی که منشأ آن به دوره احداث برگشته ولی در دوره نگهداری بروز کرده است نیز تحت پوشش میباشد.